خەسڵەت و تایبەتمەندییەکانی ڕۆژنامەگەریی عێراق لە سەردەمی عوسمانیەوە تا سەرەتاکانی کۆماری سێیەم

مێژوی ڕۆژنامەگەری عێراق دەگەرێتەوە بۆ کۆتاییەکانى حوکمرامی عوسمانى و بەچەندیت قۆناغى تر دا تێپەریوە، کە لە هەرقۆناغەدا خەسڵەت و سیمای تایبەتی خۆی هەبووە و بە گوێرەی سیستمی سیاسی و حوکمرانی ئەو قۆناغانە ئەرکی سەرەکی رایکردوە . ئەم تۆژینەوەیە دەریخستوە، رۆژنامەگەری عێراق لە قۆناغى دامەزراندنى دەوڵەتى عێراقەوە گە شەی کردوە، واتە لە سەردەمی قۆناغی پا شایەتی ، کە تیایدا رۆژنامەی رە سمی دەوڵەت و کەرتى تایبەت و پارتە سیا سییەکان سەریان هەڵدا، و ئەو قۆناغە بە قۆناغی پێشکەوتنى ڕۆژنامەگەری عێراق دەنرێت لە چاو قۆناغەکانی پێشتر . هەروەها دوای شۆۆرشۆی تەموز ڵ سۆاڵى 1958 ، رۆژنامەگەری عێراق بووبە زمانحاڵى شۆۆڕو و ڕۆلى کەم بۆە لە هۆشیاری سیاسی و کۆمەڵایەتی و گرنگیدانی بە ئازادیەکان ، ئەرکی رۆژنامەکان بەرتەسک بوونەوە بۆ داکۆکی کردن لە ڕژێمی فەرمانڕەوا دژی نەیارەکانى و بڵاو کردنەوەی ئایدۆلۆژیای دەسەڵات هەروەها لە قۆناغی دوای روخانى رژێمی بەعس لە 2003 ، سیستەمێکی نوێ لە رۆژنامەگەری سەری هەڵدا و پانتاییەکی بەرفراوان بۆ دامەزراندنی رۆژنامە لە روی موڵکداری دروست بوو، کە بوە هۆی دەرچونى رۆژنامەی تایبەت و حزبی و نەتەوەیی و گروپ و کەسی . بەڵام بەهۆی خراپ بە کارهێنانى ئەم ئازادیە، ڕۆژ نامەگەری عێراق لەم سەردەمەدا هاوشانی دۆخی سیاسی ، توشی جۆرێک لە ئاڵۆزی و نارێکی بووە و ئەرکی راستەقینەی خۆی بەرجەست نەکرد و بو بە بەشێک لە ململانی سیاسەیەکان و ئامرازێک بۆ گواستنەوەی توندوتیژی تایفی و مەزهەبی و حزبی لە ئاستی باڵاوە بۆ جەماوەر. هەروە ها بەنسبەت رۆژ نامەی کوردی لە ناو رۆژ نامەگەری عێراق، تۆژینەوەکە گەیشتۆتە ئەو دەرەنجامەی کە
بۆیەکەم جار رۆژنامەی کوردی لە کوردستانى باشوور لە سەردەمی داگیرکاری بەریتانیا دەرچووە، بەڵام لەسەردەمی پاشایەتی گەشەی کردووە، چونکە رۆژنامەی رەسمی و رۆژنامەی کەرتی تایبەت بە زمانى کوردی دەرکراوەو رۆلیان هەبووە لە بەرجەستەکردنی ئەرکی گەیاندنی زانیاری و هۆشیارکردنەوەی رای گشتى ، بەڵام بە هەمان شێوەی رۆژنامەکانی عێراق، رۆژنامە کوردییەکان لە سەردەمی دوای شۆرشی تەموز و کۆماریەکان پاشەکشەی بە خۆوە بینی ئەویش بە هۆی بەرتە سککردنەوەی ئازادی رۆژنامەگەری لەلایەن حوکمرانەکانی ئەو سەردەمەوە ، تا گەیشتە ئەوەی لە سەرەتای ساڵى شەستەکانەوە، سەرجەم ڕۆژنامە ئاشکراکان رابگێرێن .